عبدالحسین زرینکوب در چهار کتاب به بررسی تاریخ اسلام پرداخته که عبارتند از: بامداد اسلام، کارنامهٔ اسلام، دو قرن سکوت، و تاریخ ایران بعد از اسلام.
زرینکوب کتاب دو قرن سکوت را در مورد حوادث و اوضاع تاریخیِ ایران در دو قرن اول اسلام (از حملهٔ عرب تا ظهور دولت طاهریان) نگاشته و در سال ۱۳۳۶ در چاپ دوم کتاب بسیاری از مطالب کتاب که به گفتهٔ خودش، ناشی از خامی و تعصب او بوده، را حذف کردهاست.در فصل اول کتاب تاریخ ایران بعد از اسلام، زرین کوب لحن دو قرن سکوت را غیرواقعبینانه و دور از معیارهای پژوهش میخواند. در مصاحبهای که عطا آیتی دو سال قبل از درگذشت زرینکوب با او داشت، زرینکوب در پاسخ به سؤال “کدامیک از آثار خودتان را بیشتر دوست دارید؟” کتاب دو قرن سکوت را نام برد.
او همچنین کتابی دیگر با عنوان تاریخ ایران بعد از اسلام در سال ۱۳۴۳ و دو کتاب دیگر در سال ۱۳۴۸ به نامهای بامداد اسلام و کارنامه اسلام نگاشتهاست. وی در بامداد اسلام، به بررسی تاریخ اسلام از آغاز تا پایان دولت اموی پرداخته. در کتاب تاریخ ایران بعد از اسلام، یک فصل کامل را به شرح مآخذ و منابع تاریخ اسلام و نقد آنها اختصاص دادهاست. جلد دوم و فصل آخر جلد اول کتاب تاریخ ایران بعد از اسلام به دستور ساواک توقیف میشوند و فقط همان جلد اول به صورت ناقص انتشار مییابند. فصل آخر جلد اول این کتاب (که پس از انقلاب در کتاب دفتر ایام منتشر شد و خود نیز دفتر ایام نام دارد)، با لحنی تند علیه سلطنت شروع میشود و زرینکوب در آن پادشاهان جهان را محکوم میکند که دنیا را همواره به خاک و خون کشیدند؛ و نیز زرینکوب اشاراتی به حکومت اسلامی در این متن دارد. به گفتهٔ زرین کوب، جلد دوم آن کتاب توسط ساواک نابود شد و هرگز انتشار نیافت. سالها بعد زرین کوب پس از انقلاب، کتاب دوجلدی تاریخ مردم ایران را تألیف کرد و مطالب جلد دوم تاریخ ایران بعد از اسلام را در جلد دوم تاریخ مردم ایران آورد.
کارنامه اسلام هم به بررسی فرهنگ و تمدن اسلامی اختصاص دارد. زرینکوب در آغاز کارنامه اسلام مینویسد:
کارنامه اسلام یک فصل درخشان تاریخ انسانی است. نه فقط از جهت توفیقی که مسلمین در ایجاد یک فرهنگ تازه جهانی یافتند بلکه به سبب فتوحاتی که آنها را موفق کرد برای ایجاد یک دنیای تازه ورای شرق و غرب. قلمرو اسلامی که در واقع نه شرق بود و نه غرب
— عبدالحسین زرینکوب، کارنامه اسلام
عبدالحسین زرینکوب در کارنامه اسلام مدعی میشود که در جریان حمله اعراب به ایران، همه جا در قلمرو ایران و بیزانس مقدم مهاجمان را عامه مردم با علاقه استقبال کردند وی در دو قرن سکوت نوشت که: شک نیست که در هجوم تازیان، بسیاری از کتابها و کتابخانههای ایران دستخوش آسیب فنا گشتهاست اما در کارنامه اسلام آن را نفی و به یک افسانه تشبیه میکند و میگوید: روایتی هم که گفتهاند کتابخانه مدائن را اعراب نابود کردند ظاهراً هیچ اساس ندارد و مآخذ آن تازهاست. شجاعالدین شفا با بیان تغییر موضع زرینکوب در کتاب کارنامه اسلام نسبت به کتاب دو قرن سکوت، وی را به «دوگانگی»، «غرض ورزی» و «عدم واقع بینی» متهم میکند. در مقابل فرهاد بهبهانی و سید مصطفی حسینی طباطبایی این نقد شفا نسبت به نگارش کارنامه اسلام توسط زرینکوب را منصفانه نمیدانند
از جمله افرادی که بر آثار زرینکوب در باب تاریخ اسلام نقد وارد کردند، علاوه بر شجاعالدین شفا میتوان به مرتضی مطهری و فریدون آدمیت اشاره کرد. مطهری در کتاب خدمات متقابل اسلام و ایران مقالهای در نقد دو قرن سکوت نوشتهاست که امروزه در مقدمه دو قرن سکوت منتشر میشود. فریدون آدمیت نیز راجع به تاریخ ایران بعد از اسلام مینویسد:
نویسندگان اخیر خودمان هیچ معنی تازهای را کشف نکردهاند و هرچه آوردند، رونویسی گفتههای فرنگیان است؛ و آخرین آن نوع کتابها (تاریخ ایران بعد از اسلام، عبدالحسین زرینکوب، ۱۳۴۳) مطلب بامعنی تازهای ندارد، از تعقل تاریخی یکسره خالی است و از نظر فن تاریخنگاری جدید، دست کم سیصدسال عقب افتادهاست
— فریدون آدمیت، اندیشههای فتحعلی آخوندزاده
کتابشناسی
نقد ادبی
۱۳۲۳ فلسفهٔ شعر
۱۳۳۸ نقد ادبی
۱۳۴۳ با کاروان حله مجموعهای از نقد ادبی
۱۳۴۶ شعر بیدروغ، شعر بینقاب
۱۳۴۹ از کوچهٔ رندان، بحث و بررسی و نقد اشعار حافظ شیراز و تشریح شرایط سیاسی و اجتماعی شیراز در زمان شاه مسعود
۱۳۶۳ سیری در شعر فارسی، بحثی انتقادی در شعر فارسی و تحول آن با نمونههایی از شعر شاعران
۱۳۶۴ سرّ نی، نقد و شرح تحلیلی و تطبیقی مثنوی معنوی
۱۳۶۶ بحر در کوزه، نقد و تفسیر قصهها و تمثیلات مثنوی معنوی
۱۳۷۰ پلهپله تا ملاقات خدا، دربارهٔ زندگی، سلوک، و اندیشه مولانا. و نیز نحوه آشنایی با شمس تبریزی و چگونگی اثرپذیری روحی و طوفان تصوفی که در وی عارض گردید و نیز اطلاعات باارزشی در مورد کودکی و نوجوانی مولانا و نیز شرح احوالات شاگردان معروفش حسامالدین چلبی و صلاحالدین زرکوب
۱۳۷۲ پیر گنجه، در جستجوی ناکجاآباد، شرح حال نظامی گنجوی و بررسی اشعار و آثار وی و نیز شرح تفصیلی تاریخ آن دوران
۱۳۷۲ آشنایی با نقد ادبی
۱۳۷۵ از گذشته ادبی ایران
۱۳۷۷ از نینامه
۱۳۷۸ دیدار با کعبه جان دربارهٔ زندگی و آثار و اندیشهٔ خاقانی
۱۳۷۸ صدای بال سیمرغ دربارۀ زندگی و اندیشۀ عطار
۱۳۷۹ حدیث خوش سعدی دربارهٔ زندگی و اندیشۀ سعدی
۱۳۸۱ نامور نامه دربارهٔ فردوسی و شاهنامه
۱۳۸۲ نردبان شکسته (تفسیر و تحلیل دو دفتر اول مثنوی از روی طرحها و یادداشتهای نردبان آسمان)
تاریخ ایران
۱۳۳۰ دو قرن سکوت سرگذشت حوادث و اوضاع تاریخی ایران در دو قرن اول اسلام
۱۳۴۳ تاریخ ایران بعد از اسلام (کتاب)
۱۳۶۴ تاریخ مردم ایران (۲ جلد)
۱۳۷۳ روزگاران تاریخ ایران از آغاز تا سقوط سلطنت پهلوی
تاریخ اسلام
۱۳۴۶ بامداد اسلام
۱۳۴۸ کارنامه اسلام
اندیشه
۱۳۴۲ ارزش میراث صوفیه
۱۳۵۳ فرار از مدرسه دربارهٔ زندگی و اندیشه ابوحامد غرالی
۱۳۵۷ جستجو در تصوف ایران
۱۳۶۲ دنبالۀ جستجو، در تصوف ایران
۱۳۶۹ در قلمرو وجدان، سیری در عقاید، ادیان، و اساطیر و شامل بخشهایی چون: پندارهای از یاد رفته و میراث هندوان و اسطوره یا تاریخ و نفوذ در ادوار ما قبل تاریخ عقاید و دیانات. فصل آغازین کتاب با این عبارت آغاز میگردد: بودن یا نبودن؟ مسئله این است! و جوابی که پرسشگر حیرتزده میجوید برای آن است که مطمئن شود این بودن آیا به زحمتش میارزد و زندگی وی اصلاً هیچ معنی و هدف دارد یا آنکه جز توالی کودکی و جوانی و پیری که سرانجام به عدم محض منتهی گردد چیزی نیست.
۱۳۷۷ شعله طور دربارهٔ زندگی و اندیشه حلاج
ترجمه
۱۳۲۶ بنیاد شعر فارسی
۱۳۲۸ ادبیات فرانسه در قرون وسطی
۱۳۲۸ ادبیات فرانسه در دوره رنسانس
۱۳۳۲ شرح قصیده ترسائیّه خاقانی اثر مینورسکی
۱۳۳۷ فن شعر ارسطو
۱۳۵۷ ارسطو و فن شعر
مجموعه مقالات
۱۳۵۱ یادداشتها و اندیشهها
۱۳۵۳ نه شرقی، نه غربی، انسانی
۱۳۵۶ از چیزهای دیگر مجموعه چند یادداشت پراکنده
۱۳۶۳ با کاروان اندیشه
۱۳۶۵ دفتر ایام، مجموعهٔ گفتارها، اندیشهها، و جستجوها
۱۳۶۸ نقش بر آب، جستجویی چند در باب شعر حافظ، گلشن راز، گذشتهٔ نثر فارسی و ادبیات تطبیقی
۱۳۷۶ حکایت همچنان باقی
نوشتههای ادبی و تاریخنگاری
۱۳۴۷ تک درخت
۱۳۵۴ تاریخ در ترازو