دانشنامه لرستان نسخه آزمایشی
پژوهش و نویسنده سید محمد سیف زاده
سرزمین لرستان از نخستین قرون هجری محل و ماوای قدوم شیعیان و پیروان راستین اباعبدالله الحسین(ع) بوده است شخصیت‌ها و روحانیون نام‌آوری همچون علامه بحرالعلوم، آیت الله بروجردی، آیت الله کمالوند، آیت‌الله سید حسن طاهری، آیت الله سید محمد نقی شاهرخی از این دیار برخاسته و منشا علم و دانش الهی شدند. مرثیه سرایان سرور و سالار شهیدان اباعبدالله الحسین علیه السلام در لرستان از قرن هفتم دست به قلم برده و حوادث خونین دشت نینوا را به نظم سرودند. برگهای تاریخ این دیار مالامال از اشعاری در وصف ائمه معصومین بوده که از هر طیف رعیت، کشاورز، روستایی، بزرگ زاده، بازاری، خامه را به نوشتاری درباره حادثه جانگداز کربلا کشاندند که در راس آن صامت بروجردی به بهترین وجه صحنه پردازی واقعه دشت نینوا را ماندگار ساخته است.
از چهره‌های ماندگار قرن گذشته که مرثیه هایی را به یادگار نهاد اند می توان به آیت الله شیخ عبدالرحمان لرستانی، صاحب دیوان حیرت، آیت الله حاج سید ابوطالب طاهری، آیت الله سید احمد حبیبی، حجت الاسلام حاج شیخ روح الله استغفاری، حاج شیخ جعفر صابر و حاج سید کاظم طاهری، حاج محمد جواد منصوری، حاج محمد سامانی، مرحوم غضنفری امرایی، مرحوم خایف- ملا حقعلی سیاه پوش-ملا منوچهر کولیوند ، شیخ عزیزاله ضیایی ،ضیاء الذاکرین و ده ها چهره دیگر نام برد . از صف نوحه خوانان و مرثیه گویان شادروان حاج حبیب نیکنام و حاج علی گلشن و حاج صادق نصیری ،حاج علی اکبر و حاج جعفر سلطانی، حاج غفور یادگاری، شادروان حاج صادق غیابی، زنده یاد حاج سید حسین طاهری،آیت اله حاج سید حسین جزایری ، شیخ احمد مریدی، مرحوم حاج سید شمس الله شاهرخی، حاج حسین جهانبخش،و مرحوم شیخ علی محمد قدسی و زنده یاد محمد رایگان و ده ها چهره نام آور دیگر یاد کرد که به زیبایی آوای کربلا را در حنجره های عاشورایی ماندگار ساخته اند.
۱- زنده یاد حاج حبیب نیکنام به سال ۱۳۰۰ خورشیدی در خرم آباد دیده به جهان گشود آغاز تحصیلات در مکتب خانه های شهر خرم آباد بود پنجشنبه ها به پیشنهاد مکتب دار برای کودکان مرثیه می خواند و آنان با او هم سرایی می کردند.
آرام آرام قدم های حاج حبیب نیکنام به محافل و هیئت‌های مذهبی باز شد. مشوق او مرحوم حاج علی گلشن که خود از نوحه خوانان قدیمی شهر بود بارها در نزد علما و امرای آن زمان به زیبایی نوحه خوانی را با سبک خاص و صدایی ماندگار بنیان نهاد .
در دو محله درب دلاکان قدیم و پشت بازار سال‌ها اجرا کرد و حتی در شهرهای دیگر و در سفری به عتبات عالیات و در کربلای معلی و در ایام محرم کنار شط فرات نوحه خوانی نمود، که زائران گرداگرد او جمع شده‌اند و سرانجام در دهه ۸۰ چشم از دنیا فرو بست و حسینیه حبیب بن مظاهر از یادگاران اوست.
۲- حاج صادق نصیری از ذاکرین بی نظیر و صدای جاودانه دیار لرستان به سال ۱۳۰۱ خورشیدی و در خانواده‌ای از معاریف و بزرگان شهر خرم آباد دیده به جهان گشود او از نوجوانی عشق اهل بیت و سرور و سالار شهیدان در وجود او لبریز بود به پیشنهاد و دعوت جمعی از بزرگان محله درب دلاکان در دهه سی خورشیدی با عنوان نوحه خوان برجسته این محله کهن به مرثیه خوانی حضرت اباعبدالله الحسین(ع) پرداخت. نوحه های ماندگار همچون یا امام سوم، زینب ای خواهر من و ده مرثیه با اشعار گرم و و دلنشین از یادگاران استاد حاج صادق نصیری است که هر بار شنیدن آنها شور و شین در دل سوگواران اباعبدالله حسین می افکند . حتی در مواردی در اسناد ساواک گزارش هایی از اجراهای حماسی و تاریخی ایشان در ایجاد تحول و روحیه انقلابی در مرکز اسناد انقلاب اسلامی مندرج است، سرانجام این نغمه سرا و بلبل آستان امامت و ولایت در سال ۱۳۶۷خورشیدی چشم از جهان فرو بست و به دیار ابدیت پیوست.
۳- مرحوم حاج علی اکبر سلطانی به سال ۱۲۶۰ خورشیدی در خرم آباد به دنیا آمد، او از پیشگامان و شخصیت‌های برجسته شهر خرم‌آباد از نخستین مرثیه گویان قرن گذشته که همراه با فرزند برومندش از ابتدا در محله پشت بازار نوای یا حسین را پس از فوت مرحوم قدسی بنیان نهاد . طرفداران صدای مانای او گرداگرد او حلقه بستند، سبک و سیاق و تبحر حاج علی اکبر سلطانی و فرزندش حاج جعفر در ماندگار ساختن سرودهای فارسی و لری رنگ و جلای ناب در مرثیه خوانی شهر و دیارمان را به هم آمیخت که تا به امروز شنیدنی و دلنشین برای دلسوختگان سرور و سالار شهیدان امام حسین(ع) است پس از او فرزند شایسته او حاج جعفر سلطانی در هیئت شمال به راه پدر به خوبی و تسلط ادامه داد و نوحه ها و اشعار جدید و قدیم بسیاری را برای هیات شمال وسایر محافل مذهبی با صدای دل انگیز خود اجرا نمود و سرانجام در دهه هشتاد خورشیدی به سال ۱۳۸۸ جان به جان آفرین تسلیم داشت.
۴- حاج غفور یادگاری یک شخصیت انقلابی و مبارز که اعتقاد به خواندن نوحه های حماسی و عاشورایی و بی نظیر داشت. در ۱۳۱۴ خورشیدی در محله ی درب دلاکان در خانواده‌ای مذهبی که خود از مروجین علم و تحصیل بودند دیده به جهان گشود. و از کودکی با نوحه های قدیمی آشنایی بسیار پیدا کرد و بارها آنها را تمرین و اجرا نمود تا با برپایی مسجد علوی جایگاه ویژه‌ای برای نوحه‌خوانی دقیق و انقلابی تاسیس گشت چون یار و همراه شهید حجت الاسلام و المسلمین سید فخرالدین رحیمی بود به دعوت ایشان در جایگاه علوی نوحه ها را برای نخستین بار با صدای رسا اجرا کرد که چشم‌های طاغوتیان را به این هیات مذهبی خیره ساخت و بارها تحت پیگرد قرار گرفته و به زندان ساواک رفت اما دست از مسیر انقلابی خود بر نداشت. در طول دوران دفاع مقدس بسیاری از رزمندگان و شهدای استان در جایگاه نوحه خوانی حاج غفور یادگاری بر سینه کوفته و راهی جبهه‌های نبرد حق بر علیه باطل شدن( تا حماسه عاشورا را یک بار دیگر در کربلای ایران بیآفرینند) این نوحه خوان حسینی و انقلابی تا آخرین نفس به دفاع از آرمان های انقلاب پرداخت و سرانجام در ۱۳۹۶خورشیدی چشم از جهان فرو بست و با یاران خود محشور شد.
۵- استاد محمد رایگان در کرمانشاه در ۱۳۱۰ خورشیدی به دنیا آمد. پس از مهاجرت به خرم‌آباد همراه با دیگر همکاران خود گویندگی و سخنوری را در بیسیم رادیویی لشکر در قلعه فلک الافلاک بنیان نهاد نخستین گوینده رادیو شد صدای جذاب و رسای او سبب شد تا با تشکیل هیات شمشیرآباد توسط مرحوم حاج صفی خانی، بنیان گذار آن هیات دعوت گردد و سالیان متمادی با سرودن اشعار و اجرا کردن نوحه های فارسی و گاه محلی شوری نو در دل دل دادگان امام حسین(ع) برپا کرد. استاد محمد رایگان نه تنها در زمینه مرثیه سرایی و گویندگی و سخنوری بلکه وادی فرهنگ و هنر این سرزمین با رونق رشته های فرهنگی و هنری شاگردان بیشماری را تقدیم جامعه کشور نمود و این نوحه خوانی و فرهنگ دوستی ادامه داشت تا سرانجام آفتاب عمر او در دهه ۹۰ خورشیدی غروب کرد، اما صدای جاودانه او هنوز شنیدنی است.
استادمحمدرایگان شاعر، سخنور، گوینده ونوحه خوان قدیمی خرم آباد
