دانشنامه لرستان نسخه آزمایشی
فلکالافلاک
قلعه باستانی فلکالافلاک یا دژ شاپورخواست که تاریخ ساخت آن به زمان ساسانیان بر میگردد از زمان قاجار به بعد به این نام خوانده میشود. فلکالافلاک بر فراز تپهای در بلندترین نقطه شهر خرمآباد واقع شدهاست. نام قدیم آن دژ شاپورخواست بوده و بنای آن به دورهٔ ساسانیان میرسد این قلعه اکنون دارای ۸ برج است ولی در گذشته دارای ۱۲ برج بوده و به همین سبب به دوازده برجی نیز معروف است. در قسمت شمالی زیر قلعه، چشمهای بنام گلستان جاری است ولی آب موردنیاز خود قلعه از چاهی به عمق ۴۰ متر که در میان قلعه وجود دارد، تأمین میشود. قلعه فلکالافلاک بر شهر خرمآباد کاملاً مشرف است و مساحت آن درحدود ۵٬۳۰۰ متر مربع است. فضای داخل آن به چهار تالار نسبتاً بزرگ حول دو حیاط و تعدادی تالار و اتاق، تقسیم شدهاست. این بنا در عهد فتحعلیشاه قاجار مرمت گردیده و برج مرتفعی به آن افزوده شده و از آن پس فلکالافلاک خوانده شدهاست.
در اواخر دوره پهلوی از قلعه به عنوان موزه استفاده شداما پس از انقلاب ۱۳۵۷ و پس از شروع جنگ ایران و عراق در سال ۱۳۶۳ به منظور امنیت، اشیای موزه جمعآوری گردید و پس از جنگ با مرمت بخشی از بنا نمایشگاه عکس و سنگ و سفال افتتاح گردید، در سال ۱۳۷۶ موزه باستانشناسی افتتاح گردید ولی به علت ضعف در شرایط و امکانات مورد نیاز تا سال ۱۳۷۸ راهاندازی نشد. در همین سال بخش شمالی حیاط اول به چایخانه سنتی تبدیل گردید و در سال ۱۳۷۹ آزمایشگاه مرمت آن تجهیز و به بخش جنوبی حیاط اول به برج نوساز منتقل گردید، هماکنون موزه مردمشناسی آن در بخش جنوبی حیاط دوم راهاندازی شدهاست.
پس از انقلاب ۵۷، سپاه پاسداران با ایجاد یک پادگان نظامی در جنوب قلعه فلکالافلاک ضمن اشغال اطراف این بنای ملی در روند آزادسازی حریم قلعه و ثبت جهانی آن اخلال ایجاد کردهاست.
مناره آجری
منارهٔ آجری یکی از آثار باستانی شهر خرمآباد میباشد. این بنا با قدمتی در حدود ۹۰۰ سال در جنوب خرمآباد و در کنارهٔ شهر قدیمی شاپورخواست بر روی پایهٔ سنگی برپا شده و حدود ۳۰ متر ارتفاع دارد. قطر سطح تحتانی آن ۵/۵ متر است و با پیمودن ۲۹ پلهٔ دَوَرانی میتوان به بام مناره رسید. ظاهراً از آن برای هدایت کاروانهایی که به سمت شهر باستانی شاپورخواست میآمدهاند استفاده میشدهاست.
سنگ نبشته
سنگ نبشته (به لری: بهرد نوهشته)، کتیبهای است که نوشتاری به خط کوفی بر روی آن حک شدهاست در قسمت جنوبی شهر خرمآباد قرار دارد. این سنگ به صورت یک مکعب مستطیل تراشیده شدهاست و در روی آن راجع به سند مالکیت چرای دامهای موجود در آن زمان، حک شدهاست. این سنگنبشته به گونهای ساخته شدهاست که چهار گوشه آن به سوی آثار باستانی پل شکسته، منارهٔ آجری، فلکالافلاک و حوض موسی نشانه رفتهاست. این سنگ ریشه در کوه دارد و در چند سال اخیر به علت توسعه بلوار شریعتی خرمآباد برش داده و جابجا شدهاست.
پل شکسته
پل شاپوری
پل شکسته یا پل شاپوری (به لری: طاقه پیل اِشکهسه)، یکی از شاهکارهای معماری دوره ساسانیان محسوب میشود و در ضلع جنوبی قلعه فلکالافلاک در جنوب شهر خرمآباد واقع شدهاست. پل شاپوری عامل ارتباط غرب استان لرستان امروزی با شرق و از آنجا به خوزستان و تیسفون (پایتخت ساسانیان) بودهاست. این پل هماکنون ویرانهای بیش نیست. این پل در زمان خود از شاهکارهای معماری به حساب میآمده و دارای ۲۸ طاق یا دهانه بوده اما امروز تنها ۶ طاق آن به جای ماندهاست. پل شاپوری در راستای غربی -شرقی با ارتفاع ۱۶ متر ساخته شدهاست و در دهانه پرطاق موج شکنهایی لوزی شکل برای کاهش تخریب سیل تعبیه شدهاست.
گرداب سنگی
گرداب سنگی (به لری: گِردآو بهردینه)، یکی از آثار تاریخی بر جای مانده از دوره ساسانیان در شهر خرمآباد است. گرداب سنگی در مرکز شهر خرمآباد و در میان بافت قدیمی شهر در کنار میدان تختی واقع شدهاست. بنای گرداب سنگی دایرهای شکل و به دور چشمهای با استفاده از سنگ و ساروج ساخته شدهاست تا آب خارج شده از چشمه را ساماندهی کرده و سپس از طریق کانال آب چشمه را به نقاط مختلف شهر باستانی شاپورخواست منتقل کند.
حمام گپ
حمام گپ یکی از بناهای تاریخی شهر خرمآباد و مربوط به دوره صفویه است که در مجاورت خیابان حافظ این شهر واقع شده است. این اثر تاریخی در هفدهم خرداد ۱۳۷۸ با شمارهٔ ثبت ۲۳۵۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در حال حاضر این بنا به بخش خصوصی واگذار شده است و به عنوان یک مجموعه پذیرایی و فرهنگی در شهر خرمآباد فعالیت خود را ادامه میدهد.
منبع :ویکی پدیا
